Okuldaki doğum günü partilerine davet edilmeyen çocuğu hatırlıyor musunuz? Ya da ortak bir proje grubundan bilerek dışlanan meslektaşınızı? Herkes insanların grup aktivitelerinden dışlandığı veya tamamen görmezden gelindiği durumları hatırlayabilir. Peki bu insanların neden dışlandığını hiç merak ettiniz mi?
Araştırmalar, insanların başkalarını gruplardan dışlama kararlarının ardındaki nedenleri araştırmış. Bu araştırmalar iki temel neden belirlemiş:
- Öncelikle, gruplar genellikle üyeleri arasında uyumlu ilişkiler ister. Bu nedenle, kuralları çiğnemeye ve grubun normlarına uygun davranmamaya meyilli grup üyelerinin dışlanma riski yüksektir.
- İkincisi, verimli olmak ve hedeflerine ulaşmak için, grubun geri kalanıyla başa çıkamayan grup üyeleri çoğu zaman harcanabilir ve dışlanmış olarak algılanırlar.
Yapılan araştırmada, katılımcılardan başka bir kişiyi dışladıkları veya görmezden geldikleri olayları hatırlamalarını ve sınıflandırmalarını istedik. Bildirilen olayların neredeyse üçte ikisinin, o kişinin temel normları ihlal ettiği veya harcanabilir olarak algılanmasından kaynaklandığı bulunmuş. Dışlananların bakış açısına bakan başka bir anket, ilk bulguları doğruladı: Kuralları ihlal etme veya grup başarısı için harcanabilir hissetme konusunda daha yüksek eğilimler bildiren kişiler, aynı zamanda daha yüksek sıklıkta dışlanma deneyimi bildirmişler.
Daha sonraki çalışmalarda, katılımcılara diğer insanlarla birlikte bir grup görevi tamamlayacaklarını ancak görevden önce olası grup üyelerinden birini dışarıda bırakmak isteyip istemediklerine karar verebilecekleri söylenmiş. Tüm çalışmalar boyunca, katılımcıların büyük çoğunluğunun kendilerini tanıtırken kaba davranan, önceki bir oyunda iş birliği yapmayan veya yaklaşan grup görevi için gerekli becerilere sahip olmayan grup üyelerini dışarıda bırakmayı seçtiğini görülmüş.
Bulgular, bazen başkalarını kızdırma eğiliminde olan veya performanslarını sürdürmekte zorlanan kişiler için kötü haber gibi gelebilir. Ancak, olumlu bir tarafı da var: Çalışmalardaki katılımcıların çoğu, bir şekilde farklı olan herkesi kovmak yerine stratejik davranmayı seçiyor. Performansla mücadele eden ancak çok işbirlikçi olan kişiler, yaklaşan görev için iş birliğinin önemini vurguladığımızda, performansı vurguladığımız zamana kıyasla daha az dışlanıyor. Tersine, daha az iş birlikçi ancak yüksek performanslı kişiler, görev iş birliğinden ziyade performansa odaklandığında daha az dışlanıyor.
Gruplar İçinde Sosyal Dışlanma Kaçınılmaz Değildir
Bu, belirli bir ortamda dışlayıcı davranışı besleyen durumsal faktörlerle mücadele edilerek ele alınabilir: Örneğin, yüksek zaman baskısı veya rekabet gibi birçok dış stres faktörüne sahip işyerleri veya okullar, bu ortamlardaki grupların tüm üyelerden yüksek performans beklemesi gerektiğinden, sosyal dışlanmaya yol açabilir. Stresi azaltmak, grupların mücadele eden üyeleri dışlamak yerine desteklemesini sağlar. Buna karşılık, uyumu önemseyen ve herkesin yazılı olmayan kurallara uymasını bekleyen sosyal kulüpler, arkadaş grupları veya aileler, yapıcı muhalefetin ve çeşitli görüşlerin faydalarını kabul etmek zorunda kalabilir. Bu şekilde, popüler olmayan görüşleri dile getiren veya normlara uymayan kişiler, küçük anlaşmazlıklar nedeniyle dışlanma riski altında olmaz.
Sosyal dışlanma, sıklıkla rekabetçi, stresli ve düzenlenmiş bir dünyada sık karşılaşılan bir deneyimdir, ancak olmak zorunda değildir. Sosyal dışlanmayı besleyen sebepleri ve nedenleri anlamak, herkesin gelişebileceği daha kapsayıcı ortamlar yaratmaya yardımcı olabilir.
